Blog

Od 1 stycznia 2023 r. weszła w życie ustawa z dnia 4 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta, ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. z 2022 r., poz. 2337). Powyższa ustawa w zakresie swojej regulacji wdrożyła:

• dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/770 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych i usług cyfrowych (Dz. Urz. UE L 136 z 22.05.2019, str. 1 oraz Dz. Urz. UE L 305 z 26.11.2019, str. 60), czyli tzw. dyrektywę cyfrową oraz
• dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/771 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów, zmieniającą rozporządzenie (UE) 2017/2394 oraz dyrektywę 2009/22/WE i uchylającą dyrektywę 1999/44/WE (Dz. Urz. UE L 136 z 22.05.2019, str. 28 oraz Dz. Urz. UE L 305 z 26.11.2019, str. 63), czyli tzw. dyrektywę towarową.

W niniejszym wpisie skupię się na najważniejszych zmianach dotyczących odpowiedzialności za wady towaru, jaką ponosi przedsiębiorca będący sprzedawcą w umowach sprzedaży z udziałem konsumentów.

Co ważne, nie uległo zmianie, iż regulacje dotyczące konsumenta znajdują zastosowanie również do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie ma ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Z ochrony konsumenckiej korzystają więc nadal tzw. „quasi przedsiębiorcy”.

Kiedy towar jest niezgodny z umową?

Od 1 stycznia 2023 r. nastąpiła zmiana polegająca na tym, że regulacje prawne dotyczące relacji konsumentów z przedsiębiorcami w przypadku niezgodności towaru z umową zostały przeniesione z ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (dalej: „k.c.”) do ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r., poz. 287 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o prawach konsumenta”. Stosowanie przepisów k.c. o rękojmi za wady w zakresie uregulowanym w ustawie o prawach konsumenta zostało wyłączone.

Aktualnie towar jest zgodny z umową, jeżeli zgodne z umową pozostają w szczególności jego:

1. opis, rodzaj, ilość, jakość, kompletność i funkcjonalność, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – również kompatybilność, interoperacyjność i dostępność aktualizacji;
2. przydatność do szczególnego celu, do którego jest potrzebny konsumentowi, o którym konsument powiadomił przedsiębiorcę najpóźniej w chwili zawarcia umowy i który przedsiębiorca zaakceptował.

Ponadto towar, aby został uznany za zgodny z umową, musi:

1. nadawać się do celów, do których zazwyczaj używa się towaru tego rodzaju, z uwzględnieniem obowiązujących przepisów prawa, norm technicznych lub dobrych praktyk;
2. występować w takiej ilości i mieć takie cechy, w tym trwałość i bezpieczeństwo, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – również funkcjonalność i kompatybilność, jakie są typowe dla towaru tego rodzaju i których konsument może rozsądnie oczekiwać, biorąc pod uwagę charakter towaru oraz publiczne zapewnienie złożone przez przedsiębiorcę, jego poprzedników prawnych lub osoby działające w ich imieniu, w szczególności w reklamie lub na etykiecie, chyba że przedsiębiorca wykaże, że:
   1. nie wiedział o danym publicznym zapewnieniu i oceniając rozsądnie, nie mógł o nim wiedzieć,
   2. przed zawarciem umowy publiczne zapewnienie zostało sprostowane z zachowaniem warunków i formy, w jakich publiczne zapewnienie zostało złożone, lub w porównywalny sposób,
   3. publiczne zapewnienie nie miało wpływu na decyzję konsumenta o zawarciu umowy;
3. być dostarczany z opakowaniem, akcesoriami i instrukcjami, których dostarczenia konsument może rozsądnie oczekiwać;
4. być takiej samej jakości jak próbka lub wzór, które przedsiębiorca udostępnił konsumentowi przed zawarciem umowy, i odpowiadać opisowi takiej próbki lub takiego wzoru.

Przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za brak zgodności towaru z umową wynikający także z niewłaściwego zamontowania towaru, jeżeli:

1. zostało ono przeprowadzone przez przedsiębiorcę lub na jego odpowiedzialność;
2. niewłaściwe zamontowanie przeprowadzone przez konsumenta wynikało z błędów w instrukcji dostarczonej przez przedsiębiorcę lub osobę trzecią.

Jak długo przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za niezgodność towaru z umową?

Przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za brak zgodności towaru z umową istniejący w chwili jego dostarczenia i ujawniony w ciągu dwóch lat od tej chwili, chyba że termin przydatności towaru do użycia, określony przez przedsiębiorcę, jego poprzedników prawnych lub osoby działające w ich imieniu, jest dłuższy – wtedy okres odpowiedzialności przedsiębiorcy z omawianego tytułu ulega również wydłużeniu aż do upływu okresu przydatności danego towaru do celu, do jakiego jest on przeznaczony.

Ponadto przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności za brak zgodności towaru z umową, jeżeli konsument, najpóźniej w chwili zawarcia umowy, został wyraźnie poinformowany, że konkretna cecha towaru odbiega od wymogów zgodności z umową oraz wyraźnie i odrębnie zaakceptował brak konkretnej cechy towaru.

Jakie uprawnienia posiada konsument na wypadek niezgodności towaru z umową?

W tym zakresie zmian jest niewiele. Jeżeli towar jest niezgodny z umową, konsument może żądać jego naprawy lub wymiany. Co do zasady przedsiębiorca jest związany żądaniem konsumenta. Przedsiębiorca może dokonać wymiany, gdy konsument żąda naprawy, lub przedsiębiorca może dokonać naprawy, gdy konsument żąda wymiany, jeżeli doprowadzenie do zgodności towaru z umową w sposób wybrany przez konsumenta jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów dla przedsiębiorcy. Jeżeli naprawa i wymiana są niemożliwe lub wymagałyby nadmiernych kosztów dla przedsiębiorcy, może on odmówić doprowadzenia towaru do zgodności z umową.

Konsument nadal ma prawo złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny towaru. Skorzystanie z tego uprawnienia będzie możliwe jednak tylko w konkretnych sytuacjach opisanych w ustawie o prawach konsumenta, tj. gdy

• przedsiębiorca odmówił doprowadzenia towaru do zgodności z umową,
• przedsiębiorca nie doprowadził towaru do zgodności z umową,
• brak zgodności towaru z umową występuje nadal, mimo że przedsiębiorca próbował doprowadzić towar do zgodności z umową,
• brak zgodności towaru z umową jest na tyle istotny, że uzasadnia obniżenie ceny albo odstąpienie od umowy bez uprzedniego skorzystania z jego naprawy albo wymiany na nowy,
• z oświadczenia przedsiębiorcy lub okoliczności wyraźnie wynika, że nie doprowadzi on towaru do zgodności z umową w rozsądnym czasie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta.

Obniżona cena musi pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość towaru niezgodnego z umową pozostaje do wartości towaru zgodnego z umową.

Konsument nadal zachowuje prawo odstąpienia od umowy, przy czym wymaga się, tak jak w poprzednio obowiązującym stanie prawnym, aby niezgodność towaru z umową była istotna. Od 1 stycznia 2023 r., w odróżnieniu od poprzedniego stanu prawnego, obowiązuje natomiast domniemanie, iż niezgodność towaru z umową jest istotna. W praktyce oznacza to, że ciężar wykazania, iż zgłoszona wada nie jest istotna, przerzucony został na przedsiębiorcę.

Domniemanie braku zgodności towaru z umową

W poprzednio obowiązującym stanie prawnym obowiązywał przepis, zgodnie z którym cyt. „Jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego”. Obecnie przepis ten utracił moc, lecz domniemywa się, że brak zgodności towaru z umową, który ujawnił się przed upływem dwóch lat od chwili dostarczenia towaru, istniał w chwili jego dostarczenia, o ile nie zostanie udowodnione inaczej lub domniemania tego nie można pogodzić ze specyfiką towaru lub charakterem braku zgodności towaru z umową.

W konsekwencji należy stwierdzić, że okres obowiązywania domniemania został wydłużony z 1 roku aż do 2 lat.

Podsumowanie

Reasumując należy stwierdzić, że zmiany w ochronie konsumentów, które weszły w życie w dniu 1 stycznia 2023 r., w opisanym powyżej zakresie, stanowią kolejny etap zmian regulacji prawnych wzmacniających sytuację konsumentów w relacji z przedsiębiorcami. Sytuacja przedsiębiorców dokonujących czynności z konsumentami staje się więc coraz bardziej skomplikowana. W sytuacji sporu na gruncie umowy zawartej z konsumentem, do której stosuje się przepisy ustawy o prawach konsumenta, konsument znajdzie na uprzywilejowanej pozycji, albowiem to na przedsiębiorcy będzie w większości przypadków spoczywał ciężar wykazania, że sprzedany towar jest zgodny z umową, albo że niezgodność towaru z umową nie jest istotna. W poprzednim stanie prawnym okres obowiązywania domniemania niezgodności z umową był dwukrotnie krótszy, zaś istotność wady nie była w ogóle objęta domniemaniem na korzyść konsumenta.